Göreceli olarak benzer bir gezegen olan Dünya’mızda yaşam her zaman gelişip serpilirken, Mars neden çorak ve yaşama elverişsiz bir halde? NASA’nın bir uzay aracının yaptığı yeni bir keşif, bu gizeme dair önemli bir ipucu sundu. Çarşamba günü yayınlanan yeni araştırma, Mars’ta bir zamanlar nehirlerin düzensiz olarak akmasına rağmen, gezegenin kaderinin büyük ölçüde bir çöl olmak olduğunu öne sürüyor.
Yaşam İçin Her Şey Var, Biri Hariç
Günümüzde Mars’ın, yaşam için en önemli bileşen olan sıvı su dışında gerekli tüm temel bileşenlere sahip olduğu düşünülüyor. Ancak kızıl gezegenin yüzeyi, bir zamanlar en yakın komşumuzda suyun aktığını gösteren antik nehirler ve göllerle oyulmuştur. Şu anda Mars’ta, milyonlarca yıl önceki o daha yaşanabilir zamanlarda var olmuş olabilecek yaşam belirtilerini arayan birkaç uzay aracı bulunuyor.
Bu yılın başlarında, NASA’nın Curiosity gezgini bu bulmacanın kayıp bir parçasını keşfetti: karbonat mineralleri açısından zengin kayalar. Dünya’daki kireçtaşı gibi bu “karbonatlar”, karbondioksit için adeta bir sünger görevi görerek gazı atmosferden çeker ve kayanın içine hapseder.
Nature dergisinde yayınlanan yeni bir çalışma, bu kayaların varlığının Mars’ın geçmişine dair anlayışımızı tam olarak nasıl değiştirebileceğini modelledi.
Geçici ‘Vaha’ Dönemleri
Çalışmanın başyazarı, Chicago Üniversitesi’nden gezegen bilimci ve Curiosity ekibinin bir üyesi olan Edwin Kite, AFP’ye verdiği demeçte, Mars’ta “belirli zamanlarda ve yerlerde kısa süreli yaşanabilirlik anları” yaşanmış gibi göründüğünü söyledi.
Ancak bu “vahalar” kuraldan ziyade birer istisnaydı.
Dünya’da atmosferdeki karbondioksit gezegeni ısıtır. Uzun zaman ölçeklerinde karbon, karbonat gibi kayalarda tutulur. Ardından volkanik patlamalar bu gazı tekrar atmosfere püskürterek, sürekli akan suyu destekleyen dengeli bir iklim döngüsü yaratır.
Ancak Kite, Mars’ın Dünya’ya kıyasla “cılız” bir volkanik gaz çıkış oranına sahip olduğunu belirtti. Bu durum dengeyi bozarak Mars’ı çok daha soğuk ve yaşama daha az elverişli bir hale getiriyor.
Modelleme araştırmasına göre, Mars’taki kısa süreli sıvı su dönemlerini 100 milyon yıllık kurak çöller izledi ki bu, herhangi bir canlının hayatta kalması için çok uzun bir süre.
Kite, Mars’ın derinliklerinde henüz bulamadığımız sıvı su ceplerinin olmasının hala mümkün olduğunu da sözlerine ekledi. 2021’de antik bir Mars deltasına inen NASA’nın Perseverance gezgininin de kurumuş bir gölün kenarında karbonat izleri bulduğunu belirtti.
Bilim insanları şimdi daha fazla karbonat kanıtı keşfetmeyi umuyor. Kite, en iyi kanıtın Mars yüzeyinden kaya örneklerinin Dünya’ya geri getirilmesi olacağını söyledi. Hem Amerika Birleşik Devletleri hem de Çin, önümüzdeki on yıl içinde bunu başarmak için adeta bir yarış içinde.
Evrende Yalnız mıyız?
Nihayetinde bilim insanları en büyük sorulardan birine cevap arıyor: Yaşamı barındırabilen Dünya benzeri gezegenler ne kadar yaygın?
Gökbilimciler, 1990’ların başından bu yana Güneş Sistemimizin ötesinde yaklaşık 6.000 gezegen keşfettiler. Ancak Kite’a göre bilim insanları, gezegenin geçmişini anlamalarını sağlayan kayaları yalnızca Mars ve Dünya için inceleyebiliyor.
Eğer Mars’ın sulu dönemlerinde küçücük mikroorganizmalara bile ev sahipliği yapmadığını tespit edersek, bu durum evren genelinde yaşamı başlatmanın ne kadar zor olduğuna işaret edecektir.
Ancak Kite’ın da belirttiği gibi, eğer antik yaşama dair kanıtlar bulursak, bu bize “yaşamın başlangıcının gezegensel ölçekte aslında kolay olduğunu söyleyecektir.”
🔗 Yardım Alınan Kaynaklar: phys.org / World Resources Institute / Science Alert
