Hepimizin aklında o meşhur soru: Çocuklar ve ekran süresi… Özellikle de video oyunları söz konusu olunca kafalar biraz karışıyor, değil mi? Yıllardır “Oyun oynamak zihni köreltir” diye duyduk durduk. Peki, ya size tam tersini söyleyen bilimsel bir araştırma olduğunu söylesem?
2022’de yapılan ve oldukça ses getiren bir araştırma, video oyunları oynayarak daha fazla zaman geçiren çocukların zeka seviyelerinde bir artış olduğunu ortaya koydu. Bu, oyun oynamanın genç zihinler için kötü olduğu yönündeki anlatıya adeta meydan okuyor. Peki oyun oynamak çocuk zihnini nasıl etkiliyor, gelin beraber araştırmaya bir göz atalım.
Araştırmanın Perde Arkası: Neler Oldu?
Hollanda, Almanya ve İsveç’ten bir grup bilim insanı, modern çocukluğun ayrılmaz bir parçası olan dijital medyanın etkilerini merak etti. Bunun için ABD’de yaşayan 9-10 yaşlarındaki yaklaşık 10.000 çocuğun ekran alışkanlıklarını incelediler.
Çocukların raporlarına göre ortalama bir günleri şöyle geçiyordu:
- 2.5 saat: TV veya online video izlemek
- 1 saat: Video oyunu oynamak
- Yarım saat: İnternette sosyalleşmek
Araştırmacılar, bu çocuklardan 5.000’ini iki yıl sonra tekrar mercek altına aldılar. Ve işte o zaman bomba gibi bir sonuçla karşılaştılar!
Sonuçlar Şaşırtıcı: IQ Puanlarında Artış!
İki yıllık süreçte, akranlarına göre daha fazla video oyunu oynadığını bildiren çocukların IQ puanlarında ortalamanın 2.5 puan üzerinde bir artış gözlemlendi.
“Dur bir dakika, IQ artışı derken neyi kastediyorlar?” dediğinizi duyar gibiyim. Bu artış, çocukların aşağıdaki gibi bilişsel yetenekleri ölçen görevlerdeki performanslarına dayanıyordu:
- Okuduğunu anlama
- Görsel-uzaysal işlemleme (yani şekilleri, mesafeleri zihinde canlandırma)
- Hafıza, esnek düşünme ve öz kontrol
En önemlisi de araştırmacılar, genetik farklılıklar ve çocuğun sosyo-ekonomik durumu gibi değişkenleri hesaba katarak olası yanılmaları en aza indirmeye çalışmışlar. Yani oldukça titiz bir çalışma.
Peki ya Televizyon ve Sosyal Medya?
İşin ilginç yanı, televizyon izlemenin veya sosyal medyada gezinmenin zeka üzerinde ne olumlu ne de olumsuz bir etkisinin görülmemesiydi. Farkı yaratan şeyin, pasif bir şekilde izlemek yerine, interaktif bir şekilde “oynamak” olduğu düşünülüyor.
Hemen Gaza Gelmeyelim: Dikkat Edilmesi Gerekenler
Tabii ki bu sonuçlar, “Çocuğu sabahtan akşama kadar ekranın başına oturtalım” anlamına gelmiyor. Araştırmanın bazı sınırlamaları var:
- Sadece ABD’deki çocukları kapsıyor.
- Mobil oyunlar ile konsol oyunları arasında bir ayrım yapmıyor.
- En önemlisi, bu bir neden-sonuç ilişkisi kanıtı değil, güçlü bir bağlantı (korelasyon) gösteriyor.
Yine de bu çalışma, zekanın doğuştan gelen ve sabit bir şey olmadığı fikrini desteklemesi açısından çok değerli.
Uzmanlar Ne Diyor?
Araştırmanın arkasındaki beyinlerden biri olan Karolinska Enstitüsü’nden nörobilimci Torkel Klingberg, durumu şöyle özetliyor:
“Sonuçlarımız, ekran süresinin genel olarak çocukların bilişsel yeteneklerini bozmadığı ve video oyunu oynamanın aslında zekayı artırmaya yardımcı olabileceği iddiasını destekliyor.”
Ancak Klingberg, oyun oynamanın fiziksel aktivite, uyku, okul performansı veya genel mutluluk hali üzerindeki etkilerini incelemediklerini de ekliyor. Yani madalyonun diğer yüzünü görmek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç var.
İşin Özeti: Denge Her Şeydir
Peki, bu makaleden çıkarmamız gereken ders ne? Belki de video oyunlarını direkt “kötü” olarak etiketlemekten vazgeçme zamanı gelmiştir. Özellikle problem çözme, strateji kurma ve hızlı karar verme gibi becerileri geliştiren oyunlar, çocukların zihinsel gelişimi için sandığımızdan daha faydalı olabilir.
Her şeyde olduğu gibi, burada da anahtar kelime denge.
Siz ne düşünüyorsunuz? Çocuğunuzun oyun alışkanlıklarında böyle olumlu etkiler gözlemlediniz mi? Yorumlarda bizimle paylaşın!
*Araştırma Scientific Reports dergisinde yayımlandı
